Uitvoering woonbeleid

Aanleiding en doelstelling

Het onderwerp ‘wonen’ is actueel. Goed wonen is een basisvoorwaarde voor een gelukkig leven. Er is echter een tekort aan woningen, maar ook een groot tekort aan ruimte om woningen te kunnen bouwen. Rond wonen zijn zowel maatschappelijke initiatieven als projectontwikkelaars actief wat een ingewikkeld krachtenveld maakt voor de gemeente. De gemeente Westerkwartier heeft in 2021 een woonvisie opgesteld en stelt vanaf 2022 woonplannen op per dorpskern. Dat doet de gemeente samen met de inwoners.

De Rekenkamer wenst dat het onderzoek ingaat op twee thema’s, die geformuleerd zijn binnen de woonvisie: thema 3. ‘Nieuwbouw’ en thema 5. ‘Betaalbaarheid’. De Rekenkamer wil weten in welke mate de uitwerking van de visie in woonplannen daadwerkelijk leidt tot de gewenste resultaten op deze twee thema’s.

De raad van de gemeente Westerkwartier benoemt ‘wonen’ als zijnde een belangrijk onderwerp om nader te onderzoeken. De raad en betrokken ambtenaren zijn in de gelegenheid gesteld om input te geven aan de opdracht. Leden van de raadsklankbordgroep en ambtenaren hebben die gelegenheid benut.

Het onderzoek moet leiden tot concrete conclusies en aanbevelingen voor de gemeenteraad. De uitkomsten van het onderzoek moeten de raad helpen haar kaderstellende en controlerende rol beter te vervullen.

Probleemstelling en onderzoeksvragen

De Rekenkamer wil onderzoek laten verrichten naar het woonbeleid en -uitvoering van de gemeente Westerkwartier. Het richt zich daarbij op de deelonderwerpen ‘nieuwbouw’ en ‘betaalbaarheid'. In hoeverre is het woonbeleid doeltreffend en doelmatig? Welke mogelijkheden bestaan er om beleid en de uitvoering ervan te verbeteren? De focus dient te daarbij te liggen op het behalen van de resultaten. Heeft de gemeente Westerkwartier de juiste sleutels in handen om de door haar gestelde doelen en resultaten te bereiken?

Voor het onderzoek heeft de Rekenkamer de volgende deelvragen opgesteld. De Rekenkamer is met name geïnteresseerd in deelvragen 5. en 6. die gaan over effectiviteit en doelbereiking.

Beleid

1. Zijn de beleidsdoelen en ambities ten aanzien van nieuwbouw (thema 3) en betaalbaarheid (thema 5) helder en toetsbaar? Zijn deze doelen nadien aangevuld en/of bijgesteld?

2. Zijn de doelen en ambities vertaald naar het uitvoeringsprogramma, en zo ja: hoe?

Uitvoering en doelrealisatie

3. Op welke wijze wordt de uitvoering van het woonbeleid op genoemde thema’s in de praktijk ter hand genomen?

4. Welke samenwerkingsafspraken zijn er? Hoe verloopt de samenwerking en afstemming met corporatie, marktpartijen, inwoners, regio en provincie en draagt dit bij aan de beoogde woningbouwproductie en resultaten?

Effectiviteit

5. Leiden beleid, uitvoering en woonplannen tot de gewenste resultaten en aantallen? Op welk termijn?

6. Waarom worden deze al dan niet gehaald? Wat gaat goed en wat kan beter? Worden kansen en beschikbare instrumenten voldoende benut, bijvoorbeeld actief grondbeleid, inbreiding en financiële ondersteuning van sociale projecten?

7. Waar staat de gemeente Westerkwartier in het realiseren van haar ambities en doelstellingen op het gebied van nieuwbouw en betaalbaarheid? Hoe is dat te verklaren? Wat kan geleerd worden van de aanpak van andere gemeenten?

Monitoring en sturing

8. Welke afspraken hebben raad en college gemaakt over de informatievoorziening? Welke sturingsinstrumenten heeft de raad tot haar beschikking? Hoe vindt monitoring en verantwoording aan de raad nu plaats? Kan de gemeenteraad beter sturen en controleren en zo ja, hoe dan?

Wensen ten aanzien van de methode en werkwijze

Het onderzoeksbureau wordt gevraagd om

• Beleidsdocumenten, woonvisie, woonplannen en relevante data te analyseren.
• Externe ontwikkelingen, zoals de gevolgen van de introductie van Volkshuisvestingsprogramma onder de Omgevingswet, de Wet regie Volkshuisvesting, het provinciaal beleid ten aanzien van het buitengebied en de marktontwikkelingen daarbij te betrekken.
• Interviews te houden met betrokkenen (college, ambtelijke organisatie, marktpartijen, corporatie, raadsleden).
• Een vergelijking met andere gemeenten te maken. Denk daarbij aan andere (plattelands)gemeenten en gemeenten in de regio Groningen-Assen.
• Bevindingen helder en onderbouwd aan de gemeenteraad te presenteren.

De inventarisatie van documenten en gegevens wordt door het onderzoeksbureau uitgevoerd. De Rekenkamer heeft een voorkeur voor een onderzoeksaanpak waarbij de praktijk centraal staat, dus niet alleen de papieren werkelijkheid. Het bureau wordt uitgenodigd de deelvragen kritisch te beschouwen en met een eigen benadering te komen.

Tijdens het onderzoek is er vanuit de Rekenkamer een vast contactpersoon. De Rekenkamer wordt graag periodiek geïnformeerd over de voortgang middels korte (hybride) sessies.

Voor dit onderzoek is het onderzoeksprotocol van toepassing (zie bijlage). Hierin staan ook beschreven de eisen met betrekking tot hoor- en wederhoor.

Procedure en planning 

• Een drietal onderzoeksbureaus worden gevraagd een offerte uit te brengen.
• Uiterlijk 1 oktober 2025 verneemt de Rekenkamer graag of al dan niet het voornemen bestaat een offerte uit te brengen.
• Sluiting inschrijving: 16 oktober 2025. De offerte kan digitaal worden verzonden aan: rekenkamer@westerkwartier.nl
• Vragen kunnen via hetzelfde emailadres gesteld worden tot uiterlijk 10 oktober 2025. Vragen en antwoorden worden gedeeld met andere bureaus, die een offerte uitbrengen.
• De Rekenkamer selecteert 20 oktober 2025 twee bureaus voor een toelichting van maximaal 45 minuten.
• Deze bijeenkomst vindt plaats op … november 2025 (nader te bepalen).
• Aansluitend gunt de Rekenkamer de onderzoeksopdracht aan een bureau.
• Verwachte start onderzoek: omstreeks 01 december 2025
• Oplevering rapportage: uiterlijk 01 juli 2026
• Presentatie aan de gemeenteraad: september/oktober 2026.

Eindproduct

Rapport van bevindingen en een bestuurlijke nota met conclusies en aanbevelingen.

• Rapport met bevindingen met opmaak van het bureau.
• De bestuurlijke nota met conclusies en aanbevelingen wordt door de Rekenkamer opgesteld. Graag ontvangt de Rekenkamer hiervoor een voorzet van het onderzoeksbureau.
• Een presentatie van de resultaten aan de gemeenteraad.

Beschikbaar budget

De Rekenkamer heeft voor vergelijkbare onderzoeken een bedrag tussen 20.000 en 30.000 euro betaald.

Selectiecriteria

De inschrijvingen worden beoordeeld op basis van de volgende criteria:

1. Uitwerking van de onderzoeksvragen en het normenkader.
2. Voorgestelde aanpak.
3. Voorstel presentatie aan de raad.
4. Relevante ervaring.
5. Doorlooptijd en inzet van de onderzoekers.
6. Prijs met een overzicht van de kosten.